Marc Reynebeau maakt in zijn stuk een interessante analyse over het toenemende etatisme in Vlaanderen, maar ik ben het fundamenteel oneens met zijn conclusie. Volgens Reynebeau is het toenemende etatisme een manier om de samenleving te organiseren, waarbij de overheid een centrale rol speelt in het waarborgen van sociale gelijkheid en solidariteit. Echter, is het geen kwestie van ‘boven onze stand leven’ of het verloochenen van onze liberale basisbeginselen uit 1846. Integendeel.
Onze visie op het etatisme sluit juist aan bij die beginselen, waarbij de overheid een faciliterende rol moet spelen in plaats van een allesomvattende macht die steeds meer regels en de illusie van controle oplegt.
De basiswaarden van het liberalisme, die in 1846 werden vastgelegd, draaiden om vrijheid, verantwoordelijkheid en gelijke kansen. Liberalen stelden toen al dat de overheid mensen moest ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van onderwijs, zodat iedereen de mogelijkheid had om zich te ontplooien. Dat is nog steeds het uitgangspunt. De overheid ondersteunt, maar de mensen nemen zelf nog steeds het initiatief. Alleen zo vermijden we een afhankelijkheidscultuur die bij elke crisis nog eens vergroot wordt.
Het probleem met het huidige etatisme is dat het de samenleving in een slaaptoestand heeft gebracht.
In plaats van op eigen kracht naar oplossingen te zoeken, verwachten burgers en bedrijven dat de overheid bij iedere crisis het heft in handen neemt. En zo komen we terecht in een catch-22. Enerzijds verleren we onze plan te trekken door onze creativiteit en veerkracht uit te hongeren. Anderzijds plaatsen we een onbetaalbare hypotheek op de toekomst via een schuldgraad die steeds verder de hoogte in schiet, tot dan plots het hele kaartenhuisje in elkaar stuikt.
Vroeger stonden we bekend om onze productiviteit en innovatie. Burgers en bedrijven vonden altijd een manier om uitdagingen te overwinnen. Maar vandaag lijkt die zelfredzaamheid steeds meer te verdwijnen. Onderzoek toont aan dat maatschappijen die sterk afhankelijk zijn van staatsinterventie, minder innovatief zijn. Dit komt omdat de creativiteit en het ondernemerschap van mensen worden onderdrukt door een overregulerende staat.
Onze visie op etatisme is niet dat we de rol van de overheid volledig willen afschaffen. Laat dat het net niet zijn.
De overheid moet een ondersteunende functie vervullen, door te zorgen voor een gelijk speelveld waarin iedereen gelijke kansen heeft en leert om zelfredzaam te zijn. Het kan niet doorslaan in het eindeloos pamperen van burgers. We kunnen geen maatschappij bouwen waarin de overheid de eerste en enige oplossing is voor elk probleem. Mensen moeten ook de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven en keuzes. Net dat was de essentie van de liberale hervormingen van 1846: de overheid moet burgers de middelen geven om te slagen, maar de eigen verantwoordelijkheid blijft een kernwaarde.
Daarnaast leidt het doorgedreven etatisme tot een klimaat van wantrouwen. De overheid voert steeds meer regels in, controleert alles en iedereen, en wekt daarmee de indruk dat burgers en bedrijven per definitie onbetrouwbaar zijn. Zelfs in een tijd waar agentschappen nu al klagen dat ze zelf niet meer kunnen navigeren in het oerwoud van regels dat ze zelf moeten afdwingen, zien we dat de wildgroei niet stopt.
Vrijheid en wantrouwen staan lijnrecht tegenover elkaar. Wanneer we een maatschappij creëren waarin controle en regels overheersen, verstikken we de vrijheid van individuen en bedrijven om te innoveren en verantwoordelijkheid te nemen. Bedrijven die wel innovatief willen zijn, worden geremd door bureaucratische obstakels en verliezen hun initiatieven aan het buitenland.
In plaats van meer regels en meer controle, moeten we terugkeren naar de kern van het liberalisme: een slanke staat die faciliteert en zorgt voor gelijke kansen, maar die individuen en bedrijven niet in de weg staat. Alleen zo kunnen we de zelfredzaamheid, innovatie en veerkracht herstellen die Vlaanderen en België ooit zo sterk maakten.
Etatisme is niet de oplossing voor de uitdagingen van vandaag. Het verzwakt onze samenleving, vermindert onze innovatiecapaciteit en creëert een cultuur van afhankelijkheid. Om onze liberale welvaartsstaat te behouden, moeten we het etatisme terugdringen en opnieuw vertrouwen op de kracht van het individu en de private sector. Alleen door terug te keren naar onze basiswaarden kunnen we een veerkrachtige, vrije en innovatieve samenleving blijven.
Comments